Nằm trong vùng núi đá vôi, rừng mưa nhiệt đới, nơi trú ẩn an toàn và giàu có về nguồn thức ăn, Phong Nha – Kẻ Bàng được xem là nơi có số loài và mật độ thú linh trưởng cao nhất – 10 loài trong tổng số 24 loài thuộc bộ linh trưởng có mặt ở Việt Nam. Trong đó, có 4 loài  nằm trong chi Macaca, thuộc họ khỉ  Cựu thế giới có (Cercopithecidae), gồm:  Khỉ đuôi lợn (Macaca nemestrina), Khỉ mốc (Macaca assamensis), Khỉ vàng (Macaca mulatta), Khỉ mặt đỏ (Macaca arctoides) ; có  3 loài nằm trong chi Pygathrix và Trachypithecus  thuộc Phân họ khỉ ngón cái ngắn (Colobinae); có Vượn đen má trắng (Nomascus siki)  thuộc họ Khỉ không đuôi và 2 loài nằm trong họ Lorisoidea là Cu li lớn (Nycticebus coucang), Cu li nhỏ (Nycticebus pygmaeus).

Phong Nha – Kẻ Bàng cũng là sinh cảnh của Vượn má trắng phương nam, danh pháp khoa học là  Nomascus siki.  Vượn má trắng có thân hình thon nhẹ, chân, tay dài. Con đực có màu đen toàn thân, hai má lông màu trắng nối nhau bằng vệt trắng dưới cằm. Con cái lông màu vàng xẫm, lồng quanh mặt tủa ngang, đỉnh đầu màu xám hoặc tua đen. Vượn con cả đực và cái đều có lông màu vàng nhạt. Vượn kiếm ăn trên cây cao. Thức ăn là quả, hạt, lá, chồi cây, côn trùng, trứng chim, chim non.

Vượn đen má trắng kết đôi vĩnh cửu, không giống như các loài khỉ dạng người loại lớn. Chúng nhanh nhẹn và uyển chuyển nhất trong số các loài thú sống trên cây cao, chuyền cành bằng hai chi trước, đu từ cành này sang cành khác với khoảng cách lên tới 15 m, với vận tốc cao tới 56 km/. Vượn đen má trắng  có thể nhảy xa tới 8 m, và đôi khi đi lại bằng hai chân với hai tay giơ lên để giữ thăng bằng.

Vượn là động vật sinh sống thành bầy kiểu xã hội tập thể. Mỗi đàn chiếm cứ lấy một khu vực và sẵn sàng bảo vệ lãnh thổ bằng cách kêu hú hoặc phô trương. Tiếng vượn hú có thể vang vọng đến 1 km, thường là tiếng kêu của cặp vượn phối ngẫu. Đôi khi vượn con cũng tham gia. Khi vượn hú riêng lẻ thì thông thường là vượn đực kêu hú để tìm bạn, mời gọi bạn tình hoặc thông báo khu vực chiếm hữu. Nếu ưa thích tiếng hú thì vượn khác phái sẽ tìm gặp, kết thân rồi giao hợp. Thời gian giao hợp có thể kéo dài tới 3 ngày với nhiều lượt giao cấu

Theo quan sát gần đây ghi nhận khoảng 115 cá thể,  41 đàn vượn Siki phát hiện được, có 37 đàn thuộc địa phận Phong Nha – Kẻ Bàng,  4 đàn khác ở bên kia ranh giới đường Hồ Chí Minh thuộc lâm phận của lâm trường Bố Trạch (Quảng Bình).

Thực hiện: PNKB