Vườn quốc gia Phong Nha – Kẻ Bàng được UNESCO 2 lần ghi danh vào Danh mục Di sản thế giới (năm 2003 với giá trị địa chất địa mạo (tiêu chí viii) và năm 2015 với các giá trị về đa dạng sinh học và quá trình sinh thái, sinh học (tiêu chí ix và tiêu chí x)). Đến nay, giá trị và tính toàn vẹn của Di sản không ngừng được bảo tồn và phát huy, góp phần đưa Phong Nha – Kẻ Bàng trở thành một trong những điểm đến du lịch nổi bật của Việt Nam, nổi tiếng với hệ thống hang động kỳ vĩ, phong cảnh thiên nhiên đa dạng và độc đáo. Năm 2025, khu vực Phong Nha được Booking.com (một trong những nền tảng du lịch trực tuyến hàng đầu thế giới) bình chọn vào Top 10 thành phố và khu vực hiếu khách nhất Việt Nam.
Du lịch tại Phong Nha – Kẻ Bàng ngày càng được mở rộng về quy mô và nâng cao chất lượng, hướng tới phát triển các loại hình du lịch bền vững, thân thiện với môi trường. Khu vực này hiện đang thu hút hàng triệu lượt khách trong và ngoài nước đến tham quan, khám phá. Tuy nhiên, du lịch là ngành kinh tế đặc thù, phụ thuộc lớn vào điều kiện môi trường tự nhiên. Biến đổi khí hậu cùng với sự gia tăng của các hiện tượng thời tiết cực đoan như hạn hán, bão, áp thấp nhiệt đới, lũ lụt, sạt lở… đã và đang tác động đến tài nguyên thiên nhiên, làm thay đổi giá trị và tiềm năng khai thác du lịch. Trong bối cảnh đó, phát triển du lịch bền vững thích ứng với biến đổi khí hậu trở thành một nhiệm vụ lâu dài và cấp thiết đối với Vườn quốc gia Phong Nha – Kẻ Bàng.
Động Phong Nha
Phong Nha – Kẻ Bàng nằm trong vùng khí hậu nhiệt đới gió mùa, có sự phân hóa rõ rệt giữa mùa khô nóng và mùa mưa lũ. Nhiệt độ trong mùa khô có thể lên tới 40 – 41°C, độ ẩm không khí giảm xuống dưới 50%. Ngược lại, mùa mưa thường đi kèm với các hiện tượng ngập lụt, lũ quét, sạt lở đất, bồi lắng lòng sông tại nhiều khu vực hang động, sông suối, nhất là dọc theo sông suối chính như sông Son, sông Chày, suối Trạ Ang. Những năm gần đây, tác động của biến đổi khí hậu ngày càng rõ nét: nhiệt độ trung bình tăng lên, tần suất các trận mưa lớn và lũ lụt tăng cao, đồng thời xuất hiện nhiều hơn các hiện tượng thời tiết cực đoan như bão mạnh, giông lốc, nắng nóng kéo dài và hạn hán cục bộ. Đáng chú ý, vào tháng 6/2025, do ảnh hưởng của bão Wutip kết hợp với mưa lớn kéo dài đã gây ngập tại nhiều điểm trong vùng lõi di sản, khiến một số tuyến đường vào hang bị chia cắt, cơ sở hạ tầng du lịch (cầu, bến thuyền, lán trại) bị hư hại. Nhiều tour du lịch phải tạm hoãn hoặc hủy bỏ, như động Phong Nha, Tiên Sơn, suối Nước Moọc, sông Chày – hang Tối, động Thiên Đường, làm sụt giảm đáng kể lượng khách trong mùa cao điểm, ảnh hưởng không nhỏ đến giá trị di sản và chất lượng trải nghiệm của du khách. Đồng thời, hệ thống hạ tầng phụ trợ cũng đang phải chịu áp lực lớn từ các biến đổi khí hậu.
Trước những thách thức đó, Ban quản lý Vườn quốc gia Phong Nha – Kẻ Bàng đã chủ động triển khai nhiều giải pháp nhằm phát triển du lịch thích ứng với biến đổi khí hậu. Quy hoạch không gian khai thác du lịch được điều chỉnh theo hướng phân tán, giảm tải cho các điểm tham quan chính vào mùa cao điểm. Hệ thống hạ tầng du lịch được thiết kế linh hoạt, có khả năng thích ứng với điều kiện thời tiết khắc nghiệt như việc lắp đặt máng trượt bằng nhựa composite có thể tháo dỡ trong mùa lũ tại Ghềnh Moọc, triển khai mô hình nhà bè nổi phục vụ khách tham quan trên sông Chày… Công tác giám sát môi trường và đánh giá rủi ro khí hậu được tăng cường, với việc đầu tư hệ thống cảnh báo thiên tai gồm hai mô-đun cảnh báo ngập lụt, cùng hệ thống phòng cháy chữa cháy rừng và cứu hộ cứu nạn được nâng cấp đồng bộ. Bên cạnh đó, các hoạt động giáo dục môi trường, nâng cao nhận thức cộng đồng và truyền thông về biến đổi khí hậu, du lịch xanh cũng được chú trọng như: không sử dụng đồ nhựa dùng một lần, khuyến khích trồng cây xanh, thu gom rác thải và tham gia giám sát tài nguyên rừng và đa dạng sinh học. Đặc biệt, Ban quản lý Vườn đã tăng cường hợp tác với các tổ chức quốc tế như WWF, FFI, VFBC… trong việc đánh giá tác động biến đổi khí hậu, bảo tồn đa dạng sinh học, phát triển du lịch bền vững, tổ chức các khóa đào tạo cán bộ và hướng dẫn kỹ thuật cho du lịch sinh thái bền vững. Những kết quả này tạo nền tảng vững chắc để nâng cao năng lực chống chịu của hệ sinh thái và tăng cường khả năng quản trị rủi ro khí hậu.
Suối Nước Moọc
Trong thời gian tới, để tiếp tục thúc đẩy du lịch bền vững trong bối cảnh biến đổi khí hậu, Ban quản lý Vườn sẽ tiếp tục tích hợp và lồng ghép nội dung thích ứng với biến đổi khí hậu và bảo tồn đa dạng sinh học vào quy hoạch phát triển du lịch của khu vực. Việc đầu tư phát triển hạ tầng du lịch xanh sẽ được ưu tiên, tập trung sử dụng vật liệu thân thiện với môi trường, tiết kiệm năng lượng và thích ứng với thời tiết cực đoan. Đồng thời, các sản phẩm du lịch sẽ tiếp tục được đa dạng hóa theo hướng bền vững, gắn với giáo dục môi trường, khai thác các tuyến du lịch ít nhạy cảm với khí hậu để giảm phụ thuộc vào mùa cao điểm. Năng lực của cán bộ và cộng đồng sẽ tiếp tục được nâng cao thông qua các chương trình đào tạo định kỳ cho đội ngũ hướng dẫn viên, bảo vệ rừng và cán bộ du lịch về biến đổi khí hậu, an toàn du lịch và truyền thông bền vững; đồng thời, hỗ trợ người dân xây dựng các mô hình sinh kế du lịch thích ứng. Việc tăng cường hợp tác nghiên cứu, chuyển giao công nghệ, thiết lập mạng lưới quan trắc khí hậu – sinh thái – du lịch cũng sẽ được chú trọng, bên cạnh việc mở rộng hợp tác quốc tế, tiếp cận các công cụ quản lý rủi ro khí hậu, tài chính xanh và ứng dụng giải pháp chuyển đổi số trong quản lý du lịch.
Du lịch thích ứng với biến đổi khí hậu vừa là mục tiêu, vừa là xu hướng phát triển tất yếu trên toàn cầu. Phong Nha – Kẻ Bàng đang từng bước phát huy hợp lý các giá trị tài nguyên thiên nhiên để phát triển du lịch thân thiện với môi trường, thích ứng hiệu quả với biến đổi khí hậu, nhằm duy trì vị thế là điểm đến hấp dẫn, an toàn và có trách nhiệm trong tương lai./.
