Ngày 31/7/2025, tại Hà Nội, Bộ Nông nghiệp và Môi trường phối hợp với Chương trình Phát triển Liên hợp quốc (UNDP Việt Nam) tổ chức Hội thảo Tăng cường quản lý loài ngoại lai xâm hại tại Việt Nam nhằm thúc đẩy công tác ngăn ngừa và kiểm soát các loài ngoại lai xâm hại (NLXH).

Tham dự Hội thảo có ông Nguyễn Quốc Trị – Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường; bà Ramla Khalidi, Trưởng đại diện thường trú của UNDP tại Việt Nam; đại diện các cơ quan quản lý nhà nước ở Trung ương, địa phương, các cơ quan chức năng có liên quan, tổ chức quốc tế, các viện nghiên cứu, trường đại học, các chuyên gia, các nhà khoa học, diễn giả trong và ngoài nước, các vườn quốc gia, khu bảo tồn thiên nhiên trên toàn quốc, trong đó có BQL VQG Phong Nha – Kẻ Bàng cùng tham gia.

Toàn cảnh Hội thảo

Phát biểu khai mạc Hội thảo, ông Nguyễn Quốc Trị – Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường cho biết, loài NLXH được xác định là một trong năm nguyên nhân chính dẫn đến suy giảm đa dạng sinh học toàn cầu. Các loài NLXH không chỉ ảnh hưởng đến sự cân bằng sinh thái, mà còn tác động tiêu cực đến đời sống cộng đồng và nền kinh tế. Những loài này, khi được du nhập vào môi trường mới, có khả năng phát triển mạnh mẽ và lấn át các loài bản địa, từ đó gây ra những biến đổi nghiêm trọng trong cấu trúc sinh học, làm suy giảm nguồn tài nguyên thiên nhiên và thậm chí là mất đi các giá trị của đa dạng sinh học. Việc kiểm soát và ngăn chặn sự xâm nhập của các loài NLXH là một thách thức không chỉ đối với Việt Nam mà còn đối với toàn cầu, đòi hỏi sự phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan, tổ chức và cộng đồng.

Ông Nguyễn Quốc Trị, Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường phát biểu khai mạc Hội thảo

Báo cáo về loài NLXH năm 2023 của Diễn đàn chính sách – khoa học liên chính phủ về đa dạng sinh học và dịch vụ hệ sinh thái (IPBES) đã đưa ra một bức tranh đáng lo ngại với hơn 3.500 loài ngoại lai đã được ghi nhận có tác động gây hại, với chi phí thiệt hại kinh tế toàn cầu ước tính lên tới 420 tỷ USD mỗi năm. Các loài này đang lan rộng nhanh hơn bao giờ hết. Mỗi năm có khoảng 200 loài ngoại lai mới được đưa vào các hệ sinh thái mới do các hoạt động thương mại, du lịch và các hoạt động khác của con người. Kể từ năm 1970, chi phí từ những thiệt hại này đã tăng gấp bốn lần qua mỗi thập.

Bà Ramla Khalidi, Trưởng đại diện thường trú của UNDP tại Việt Nam phát biểu tại Hội thảo

Tại Hội thảo, bà Ramla Khalidi – Trưởng Đại diện thường trú UNDP tại Việt Nam, nhấn mạnh: “Giải quyết vấn đề loài ngoại lai xâm hại không chỉ là bảo vệ hệ sinh thái. Đó là bảo vệ con người. Bảo vệ sức khỏe. Bảo vệ sinh kế. Bảo vệ tương lai của chúng ta. Mỗi bước trong quá trình xâm lấn đều quan trọng. Mỗi sự chậm trễ đều phải trả giá. Chính sách và thể chế là chưa đủ. Chúng ta cần con người. Cần nâng cao nhận thức cộng đồng. Cần xây dựng năng lực địa phương. Cần huy động khu vực tư nhân. Cần trao quyền cho cộng đồng”.

Một trong những điểm nhấn của hội thảo là việc giới thiệu các phương pháp điều tra, giám sát tiên tiến như công nghệ gen môi trường (eDNA), ảnh viễn thám từ thiết bị bay không người lái, mô hình hóa phân bố loài, trí tuệ nhân tạo và ghi âm sinh học. Đây là những công cụ có tiềm năng nâng cao hiệu quả phát hiện sớm, giám sát và cảnh báo nguy cơ xâm hại sinh học tại Việt Nam. Bên cạnh đó, các đại biểu thống nhất rằng cần sớm hoàn thiện chính sách và hệ thống pháp luật liên quan đến quản lý các loài ngoại lai xâm hại. Các nội dung ưu tiên gồm: phát hiện sớm, ứng phó nhanh, kiểm soát và diệt trừ; quy định rõ trách nhiệm với các loài được sử dụng làm vật cảnh, cây cảnh hoặc thức ăn cho vật nuôi, nhằm ngăn ngừa nguy cơ lan truyền vào môi trường tự nhiên.

Đại biểu BQL VQG Phong Nha – Kẻ Bàng tham dự Hội thảo

Đáng chú ý, hội thảo cũng lấy ý kiến đóng góp cho dự thảo Thông tư quy định về Danh mục loài ngoại lai xâm hại. Việc xây dựng văn bản pháp lý này sẽ là cơ sở quan trọng để Việt Nam hoàn thiện khung chính sách quản lý, phù hợp với Mục tiêu 6 của Khung Đa dạng sinh học toàn cầu Côn Minh – Montreal, đặt ra yêu cầu giảm 50% sự lan rộng của loài ngoại lai xâm hại vào năm 2030.

Kết luận Hội thảo, các đại biểu cùng thống nhất để đạt được mục tiêu trong Chiến lược quốc gia về đa dạng sinh học đến năm 2030 và tầm nhìn đến năm 2050 cũng như thực hiện cam kết quốc tế, Việt Nam cần tăng cường phối hợp liên ngành giữa các lĩnh vực như nông nghiệp, môi trường, giao thông, kiểm dịch,… và các cấp chính quyền địa phương. Đồng thời, cần nâng cao nhận thức cộng đồng; xây dựng năng lực địa phương; huy động sự tham gia của khu vực tư nhân và trao quyền cho cộng đồng là những nền tảng quan trọng để nâng cao hiệu quả quản lý loài NLXH trong thời gian tới. 

Đại biểu tham dự Hội thảo chụp ảnh lưu niệm

Hiện nay, tại Vườn quốc gia Phong Nha-Kẻ Bàng cũng có một số loài ngoại lai và loài xâm hại khác có nguy cơ gây ảnh hưởng trực tiếp cho hệ sinh thái rừng, việc tham dự Hội thảo lần này là dịp để học hỏi, chia sẻ kinh nghiệm về quản lý, kiểm soát, ngăn ngừa và xử lý các loài ngoại lai xâm hại tại VQG./.